و عاشروهن بالمعروف – (و با آنها به نیکی رفتار کنید(

سپاس و ستایش خداوندی را کهانسان را از یک مرد و زن و آبی جهنده آفرید و سلام و درود به پیامبرمان محمد و براهل بیت و همه یارانش باد، و بعد:

خداوند عز وجل در این دنیا همسرانی برایما خلق کرد که به وسیله آنها آرامش یابیم و دوستی و محبت را بینمان قرار داد تا درزیر سایه پر شاخ و برگ آن استراحت کنیم.

به منظور بازیابی اطلاعات داده شدهبه خواهران و برادران در این زمینه و یادآوری آن اطلاعات، می گوییم که حقوق همسربسیار زیاد است و امور مهمی را شامل می شود. خداوند متعال فرموده است:"با آنها حتیاگر دوست نداشتید به نیکی رفتار کنید که چه بسا چیزی را دوست نداشته باشید، اماآفریدگار در آن خیر زیادی قرار داده باشد".

برادر مسلمانم! این زن که صاحباختیار او هستی امانتی در دست توست و در روز قیامت باید نسبت به او پاسخگو باشی کهآیا حقوق او را ادا کردی یا آن را زیر پا گذاشته ای؟!

مهم ترین حقوقی که اوبر گردن تو دارد عبارتند از:

1ـ نیکی به آنها که با این کار هم دستور الهیرا که فرموده است: "با آنها به نیکی رفتار کنید"، انجام داده ای و هم به سفارش رسولاکرم (ص) که فرموده است: برای آنها خیر بخواهید و با نیکی با آنها رفتار کنید؛ زیرازن از دنده کج خلق شده است بالاترین آنها از همه کج تر است، اگر خواستید آن را راستکنید می شکند و اگر خواستید آن را به حال خود رها سازید همچنان کج می ماند، بنابراین با نیکی با آنها رفتارکنید. {متفق علیه} پیامبر اسلام (ص) همچنین فرمودهاست:"بارپروردگار ادای حق دو ضعیف یعنی یتیم و زن برایم دشوار است.{به روایتاحمد}

2ـ اعطای حقش به او و پرهیز از عدم ادای آن. از معاویه بن حیده رضیالله عنه روایت شده است که گفت: گفتم، یا رسول الله همسرانمان چه حقی بر گردن مادارند؟ رسول (ص) فرمود: اگر گرسنه شدند سیرشان کنید، اگر برهنه شدند آنها رابپوشانید، به صورت آنها ضربه نزنید، آنها را جز در منزل رها نسازید.{به روایت احمد} برخی از مردم به دوستانشان کرم و بخشش می کنند، اما حق همسرانشان را از یاد می برنددر حالی که اگر مرد احسان و نیکی را در خانه اش انجام دهد اجر و پاداش بیشتریدریافت می کند. ابو هریره (رض) از پیامبر (ص)روایت می کند که فرمود: اگر یک دیناررا در راه خدا، یک دینار را برای آزاد کردن اسیر، یک دینار را برای صدقه به مسکین ویک دینار را برای خانواده ات مصرف کردی پاداش دیناری که برای خانواده خود صرف کردیاز همه آنها بیشتر است.{به روایت مسلم} برخی کتک زدن همسران خود را شغل خود محسوبمی کنند و از این عمل دست نمی کشند. عایشه (رض) می گوید:"ندیدم که رسول الله (ص)هیچ یک از زنانش را کتک بزند.{به روایت مسلم} رسول الله (ص) در این زمینه سرمشق والگوست. برخی از مردم دوری از همسر را روش خود قرار داده اند و به هر دلیلی واهی ازاو دوری می کنند چه بسا ماهها با آن بیچاره صحبت نکند و با او هم نشین نشود. درخانواده اش همچون غریبه ها یا دختربچه ای که بیم آن می رود تنها بماند، رفتار میشود.

3ـ آموزش علوم دینی و نحوه عبادت و تشویق او به انجام این کار. خداوندمتعال می فرماید:" و آنچه را از آیات الهی و حکمت در خانه شما تلاوت می شود به یادداشته باشید". حضرت عایشه رضی الله عنها می گوید: زنان انصار زنان خوبی هستند، حیاءمانع از آن نمی شود که در پی کسب علوم دینی باشند. (امام بخاری)

مرد بایدامور مربوط به آموزش قرآن کریم و سنت پاک همسرش را نظارت کند و به او در انجامعبادات و اطاعت از اوامر الهی یاری رساند.

خداوند متعال می فرماید: "خانواده ات را به نماز امر کن و بر این امر صبور باش". حضرت محمد صلی الله علیه وسلم می فرماید: بر آن مردی رحمت باد که برای نماز شب بیدار می شود وهمسر خود رانیز بیدار می کند و اگر بیدار نشد مقداری آب روی او می پاشد و رحمت خدا بر آن زنیباد که برای نماز شب بیدار شد و همسرش را بیدار کرد و اگر بیدار نشد مقداری آب رویاو می پاشد. (روایت از امام احمد)

4-با همسران خود به نیکی رفتار کنید وعواطف آنان را در نظر بگیرید و آنها را خوشنود سازید. خداوند متعال می فرماید: "وعاشروهن بالمعروف". ابن عباس رضی الله عنه می گوید: همان طوری که دوست دارم، همسرمخود را برایم بیاراید، من نیز دوست دارم که خودم را برای او بیارایم، سپس این آیهرا تلاوت کرد که و عاشروهن بالمعروف.

از جمله نابهنجاری هایی که امروزه درمیان برخی خانواده های مسلمان رواج یافته است، بدزبانی میان همسران است. اهانت بهزن و ایراد گرفتن از ساختار جسمانی و اخلاقی و خانواده زن، ناسزاگویی به او و صدازدن وی با الفاظ ناشایست و زشت و نیز اظهار تنفر و بیزاری از زن نیز از جمله مواردزشت رایج شده در دوره معاصر است.

برخی مردان نیز با بیان محاسن زنان دیگر،همسر خود را آزار می دهند.

از جمله مسائلی که مردان مسلمان باید در روابطخود با همسرانشان رعایت کنند، احترام به احساسات آنان و تکریم آنان است. مردان بهتراست همسران خود را با محبوب ترین نام هایشان بخوانند و به هنگام ورود به منزل بههمسر خود سلام کنند و با هدیه یا سخن نیکو به آنان محبت ورزند.

همچنین، برنشمردن اشتباهات و خطاهای همسر نیز جزئی از خوش خلقی و معاشرت نیکو است. مرد بایداشتباهات همسر خود را نادیده بگیرد، به ویژه اگر این اشتباهات ناشی از اجتهاد ویباشد که گاهی خطا خواهد بود.

در این حدیث رسول گرامی اسلام دقت کنید که میفرماید: ایمان آن مؤمنی کامل تر است که اخلاقش بهتر باشد و بهترین شما، خوشرفتارترین تان با همسرانشان است. (امام احمد)

5-حفظ همسر از کشیده شدن بهورطه فساد و مواضع اتهام و شبهه.

مردان مسلمان باید همسران خود را به ماندنبیشتر در خانه تشویق و از ارتباط آنان با دوستان ناباب جلوگیری کنند و از آنانبخواهند که کمتر به بازار بروند و اگر نیز ضرورتی احساس شد، خود به همراه آنانبروند و او را بدون محرم به مسافرت نفرستد.

مرد مؤمن باید به یاد داشتهباشد که همسرش امانتی در دست اوست و روز قیامت باید به آن پاسخ دهد.

حضرترسول اکرم محمد صلی الله علیه و سلم می فرماید: "همه شما در قبال یکدیگر مسئولیتدارید". متفق علیه
6-مرد مسلمان باید لوازم عفت همسر خود را فراهم کند تا آنکهاز چشم داشتن به وضع دیگران خودداری ورزد. او باید با سخنان نیکو و تعریف و تمجیداز همسرش نیازهای عاطفی او را برآورده سازد. مقداری از وقت خود را به او اختصاص دهدو با خوشرویی در منزل رفتار کند. عبد الله بن عمر (رض) از رسول الله (ص) روایت کردهاست که فرمود:" ای عبد الله، شنیده ام که روزها روزه می گیری و شب ها شب زنده داریمی کنی؟ عبد الله گفت: گفتم، بلی یا رسول الله. پیامبر فرمود: این کار را انجاممده، بعضی روزها روزه بگیر و بعضی روزها نگیر، هم شب زنده داری کن و هم بخواب. تودر ازای بدنت مسئول هستی، در ازای چشمانت مسئول هستی، و همسرت نیز حقی بر گردن تودارد".{به روایت بخاری} در حدیث دیگری از رسول الله (ص) روایت شده است که فرمود: درآلت تناسلی شما نیز صدقه وجود دارد. گفتند:"یا رسول الله، آیا دچار شهوت می شویم وپاداش می گیریم؟ فرمود: آیا ندیدید که اگر آن را در راه حرام به کار برید گناه کردهاید؟ از این رو اگر در راه حلال از آن استفاده کنید، پاداش می گیرید. {به روایتمسلم{

7ـ با هم نشینی با همسرانتان و خوشرفتاری و خوشحال ساختن دلهایشانشوهر خوبی برای آنها باشید. عقبه بن عامر (رض) روایت کرده که پیامبر اکرم (ص)فرمود:" هر چیزی که مرد خود را با آن سرگرم کند، باطل است، جز تربیت اسب، تیراندازیو شوخی با همسر. {به روایت ابو داود و ترمذی{

کسی که به تو خدمت می کند،برای تو آشپزی می کند، لباست را می شوید، با ورود تو به منزل خوشحال می شود،فرزندانت را تربیت می کند، و در طول زندگی به امور تو می پردازد این حق را بر گردنتو دارد که با او خوش اخلاق و خوش رفتار باشی.

رسول الله (ص) در این زمینهسرمشق نیکویی برای ما هستند، ایشان برای اینکه حضرت عایشه را شادمان سازد با اومسابقه می دادند و برای اینکه دلش را به دست آورند او را به اسم عایش صدا می زدند. با او هم صحبت می شدند و برخی داستان ها را برای او روایت می کردند. در برخی اموربا همسرانش مشورت می کردند به طور مثال در صلح حدیبیه با ام سلمه مشورت کردند.

8ـ تحمل اذیت و آزارش او و شکیبایی در قبال او. مسیر زندگی و کثرت اموردنیوی باعث می شود که فرد مانند هر انسانی که خداوند متعال در آن ضعف و نقصی قرارداده است از دست شوهرش ناراحت شود. ناراحتی را باید جز در امر اخرت تحمل کرد کرد. ترک نماز و روزه قابل تحمل نیست، اما منظور ما در روزهایی از ماه است که زن دچارافسردگی می شود. حتی همسران پیامبر (ص) برخی اوقات رفتارهایی می کردند که مسلتزمبردباری و گذشت بود.

9ـ حفاظت از اموال زن و عدم دست یازی به آن جز درصورتی که خودش اجازه دهد. گاهی زنان از طریق ارث، هدایا یا مزدی که ماهانه به خاطرکار کردن دریافت می کنند، به اموالی دست می یابند. بنابر این از تعرض به اموال اوچه آشکارا چه پنهانی یا با وعده و وعید جز به رضایت او بپرهیز. خداوند متعال میفرماید: "و اگر چیزی از آن را از روی رضایت به شما بخشیدند، آن را بخورید". رسولالله (ص) امانتدار اموال همسرش ـ خدیجه ـ بود و تنها به اندازه حقی که در آن داشتاز آن بر می داشت برای گرفتن رضایتش از خشم و غضب استفاده نمی کرد. خداوند عزوجل ازگرفتن مهریه ای که مورد طمع و از مال همسر است هشدار داده و فرموده است:"اگرخواستید همسر دیگری اختیار کنید و به یکی از آنها مالی داده اید از آن بر نداریدآیا به او بهتان می زنید و گناه بزرگی مرتکب می شوید (تا از آن استفاده کنید) چگونهاز آن بر می دارید در حالی که با هم پیوند (زناشویی) بستید و از یکدیگر عهد محکمگرفتید (به مال همسرت که برای کسب آن سختی کشیده ای، کاری نداشته باش).

گرفتن مال از او با قوامیت تو منافات دارد و نفقه دادن به او بر تو واجباست حتی اگر به تو بی نیاز باشد. باید به کسی که با اموال همسران خود به ساخت مسکنمبادرت می ورزند و با آنها به نام خود سرمایه گذاری می کنند، هشدار داد. این اموالاز آنجایی که به ناحق و بدون اجازه صاحبش مصرف شده، حرام است.

10ـ از حقوقهمسرانی که شوهرانشان چند همسر اختیار می کنند این است که بین آنها چه در ماندن درکنار آنها و چه در دادن نفقه عدالت را برقرار سازند؛ زیرا خداوند به عدل و احساندعوت می کند. (برخی از شوهران به برخی از همسران خود رغبت نشان می دهند که رسولاکرم (ص) نسبت آن نهی کرده و فرموده است:"هر کس دو زن داشته باشد و به یکی از آنهارغبت نشان دهد در روز قیامت در حالی که یک سمت صورتش کج شده است، برانگیخته میشود.{به روایت احمد{

رسول الله (ص) هنگامی که می خواستند به سفری بروند بینهمسران خود قرعه کشی می کردند، قرعه به نام هر کدام که می افتاد او را با خود میبردند. ایشان حتی در بستر بیماری که به خاطر آن بیماری وفات یافتند بین همسران خودعدالت را رعایت می کردند تا اینکه همسرانش اجازه دادند که روزهای آخر زندگی در منزلحضرت عایشه بمانند. معاذ بن جبل (رض) دارای دو همسر بود که در نوبت هر کدام از آنهادر خانه دیگری آب هم نمی خورد.

بارپروردگارا! از بین همسران و فرزندانماننور چشمانی برگزین و ما را امام پرهیزکاران قرار بده. پروردگارا همسران وفرزندانمان را اصلاح کن و در اموال و اولادمان برکت قرار بده، ما را مورد مغفرت ورحمت خویش قرار بده که تو شنوای دانایی. پروردگارا ما و پدر و مادرمان و همهمسلمانان را ببخش و بیامرز، و صلی الله علی نبینا محمد و علی آله و صحبه اجمعین.