کسی که این شبهه را وارد میکند، میپندارد که اسلام به سبب اینکه زن را در شهادت نصف مرد حساب کرده از قدر و منزلت آن، کاسته است و این، پنداری پوچ و اتهامی است نادرست و منشأ این شبهه قاطی کردن (شهاده) با شهادت طلبیدن (اشهاد) است که آیه قرآن از آن صحبت میکند.
“یا ایها الذین آمنوا إذ اتداینتم بدَینٍ إلی اجلٍ مسمی فاکتبوه .... و استشهدوا شهیدَینِ من رجالِکم فإنْ لم یکونا رجلَینِ فرجلٌ و امرأتان”
ای کسانی که ایمان آوردهاید، هر گاه به همدیگر تا مدت معینی وامی دادید آن را بنویسد ... و دو نفر از مردان خود را به گواهی بگیرید و اگر دو نفر مرد نبودند یک مرد و دو زن.
معیار شهادتی که قضاوت بر آن اعتماد میکند، تحقق اطمینان قاضی بر صدق شاهد است. صرف نظر از جنس شاهد، مرد باشد یا زن و صرف نظر از عدد شاهدان. اگر دل قاضی به دلیل وجود قرائن، اطمینان پیدا کرد، جائز است که به شهادت دو مرد یا دو زن یا یک مرد و یک زن یا یک مرد و دو زن یا یک زن و دو مرد یا یک مرد یا یک زن اعتماد کند و زن و مرد بودن شاهد هیچ تأثیری در شهادت ندارد، بلکه ملاک، مطمئن شدن قاضی از صدق شهادت است.
اما آیه ای که به آن اشاره شد از مسأله ای دیگر غیر از شهادت در محاکمه، صحبت می کند. آیه از شهادت طلبیدن (إشهاد) صحبت می کند که صاحب دَین برای اطمینان یافتن از محفوظ ماندن دَین خود انجام می دهد. شهادت طلبیدن (إشهاد) قانونی نیست که قاضی در اختلاف و منازعات ملزم به استفاده از آن باشد، بلکه تنها نصیحت و ارشاد صاحب دَین است. تعدادی از علما و مجتهدین مورد اعتماد در قدیم و جدید، مثل ابن تیمیهء ابن القیم، شیخ محمد عبده، شیخ شلتوت و غیر آنان، بر این فهم تأکید کرده اند.
ابن القیم می‌گوید : در قرآن آیه‌ای نیست که بیانگر این باشد که حکم و داوری جز به شهادت دو مرد یا شهادت یک مرد و دو زن، جائز نیست، بلکه خداوند متعال صاحبان حقوق را به (إشهاد) امر کرده تا بدینوسیله حقوق خود را حفظ کنند و حکام را دستور نداده است که به آن حکم کنند.
حتی در زمینه‌ي شهادت طلبیدن (إشهاد) که آیه از آن صحبت کرده است و برای شهادت دو زن به جای یک زن دلیل آورده به اینکه احتمال دارد که یکی از آنان فراموش کند پس دیگری آن را یادآوری نماید :
“أن تضِلَ تنسی فتُذِکَر إحد اهما الأُخری”
جائز نیست که از این آیه فهمیده شود که فراموشی طبیعت زنان یا یک امر حتمی در تمام انواع شهاداتی است که توسط زن صورت میگیرد. بلکه فراموشی امری است که بستگی به مهارت و تمرین دارد. یعنی مسأله‌ای است که قابل تغییر و تحول است.
بنابراین اگر زن، در موضوع (إشهاد) مهارت لازم را دارا باشد، شهادت او مساوی با شهادت مرد است.
به همین دلیل شیخ محمد عبده سبب شهادت دو زن به جای یک مرد در مسأله دَین را ربط میدهد به اینکه چون کار زن اشتغال به معاملات مالی، بده و بستان و کارهای بازرگانی نیست، حافظه او در این امور نسبت به مرد ضعیفتر است و این مسأله‌ای است که به وقت و زمان بستگی دارد و تسلیم تغییر و تحول میباشد و جزء طبیعت زن نیست که همیشه ثابت و ماندگار باقی بماند.
امروز زنان در تخصصهای حسابداری، اقتصادی و سرپرستی مشاغل با مردان رقابت میکنند و دست کمی از آنان ندارند. امری که ضرورت به شهادت طلبیدن (إشهاد) دو زن را به جای یک زن ملغی میکند.
از آنچه گذشت روشن میشود که این شبهه اصلاً هیچ محل و موردی ندارد و فهم ناقص نصوص قرآنی ممکن است انسان را دچار اشتباه روی اشتباه کند و در نتیجه نسبت به اسلام، تعالیم و اصول متعالیه آن بد رفتاری شود.
نصيحت مادري به دخترش (هنگام فرستادن او به خانه‌ي بخت) 