آیا اسلام مسئول عقب ماندگی مسلمین است؟

واقعیتهای تاریخی که هیچمجالی برای شک و تردید باقی نمی‌گذارند،بیان می‌کنند که اسلام در مدت زمانیکوتاه، توانست با شکوه‌ ترین و طولانی‌ترین تمدن را در تاریخ بنیانگذاریکند. دانش فراوان در زمینه‌های مختلف علوم و فنون که مسلمین از خود بر جایگذاشته اند هنوز هم شواهدی هستند که حاضر پیش رو داریم و کتابخانه‌هایدنیا هزاران نسخة خطی عربی - اسلامی را در بر می‌گیرند که نشان می‌دهند تا چهاندازه تمدن مسلمین ریشه‌دار و اصیل بوده است. آثار اسلامی پراکنده در تمامدنیای اسلامی نیز به عظمت آنچه هنر اسلامی بدان دست یافته است شهادت می‌دهند.
تمدن مسلمین در اندس، و آثار بر جای مانده از آن تا به امروز نیز، در خود اروپاشاهد بر ادعای ما است. اروپا در قرن دوازده و سیزده فعالانه شروع به ترجمه علوممسلمین کرد و تمدن جدید خود را براساس آن، بنا نهاد.
 قرآن کریم، علم وعلماء را بسیار گرامی می دارد و انسان را بر تدبر در هستی و تحقیق در آن وآبادانی زمین تشویق میکند و اولین آیات قرآن که نازل شدند، انسانها را بهاهمیت علم و خواندن و تدبر یادآوری می کنند. این آیات پیام مهمی داشتند که ازهمان ابتدا، مسلمانان متوجه آن شدند و همچنین یاری رسانی اسلام به رشد تمدن،از لحاظ مادی و معنوی، نیاز به دلیل ندارد.
 اسلام تاوان عقب ماندگیمسلمین را در عصر حاضر، به عهده نمی‌گیرد. چون اسلام مخالف تمام انواع عقبماندگی است. آنگاه که مسلمانان از درک معنای واقعی اسلام عاجز شدند، از زندگیعقب افتادند.
مالک بن نبی - متفکر جزائری - در این مورد صادقانه اظهار نظر میکندو میگوید : عقب ماندگی‌ای که امروز مسلمانان از آن رنج میبرند، سبب آن اسلام نیستبلکه این، سزایی است شایسته از ناحیه اسلام بر مسلمین، به سبب اینکه اسلام را رهاکردهاند نه به سبب تمسک به آن همچنانکه برخی نادان میپندارند. پس عقبماندگی مسلمینهیچ ربطی به اسلام ندارد.
 اسلام بر روی هر توسعه‌ی تمدنی که خیر و سعادتانسان را در بر گیرد باز بوده و همچنان باز خواهد ماند. هر گاه مسلمانان اسبابواقعی عقب ماندگی خود را بررسی کنند، اسلام را بین این اسباب نخواهند یافت. عوامل خارجی زیادی وجود دارند که اکثر آنها بر جای مانده از دوران استعماری هستندکه سرزمینهای اسلامی را از پیشرفت باز داشتند. و این به نوبه خود - به اضافه بعضیعوامل خارجی - باعث شدند که مسلمانان عناصر مثبت و ارزشهای محرک در اسلام را فراموشکنند.
 جائز نیست، اسلام با واقع اسف بار امروز دنیای اسلام آمیخته شود. عقب ماندگی‌ای که امروز مسلمانان از آن رنج می برند،‌ مرحله‌ای ازتاریخ آنان به شمار می‌آید و هرگز به معنای این نیست که تا ابد اینطور باقیخواهند ماند. جائز نیست، اسلام متهم شود به اینکه عامل عقب‌ ماندگی مسلمین شدهاست، همچنانکه جائز نیست که در عقب ماندگی کشوهای امریکای لاتین مسیحیت متهمگردد.
امانت علمی ایجاب میکند که حکم بر موضعگیری اسلام نسبت به تمدن، براساسبررسی موضوعی اصول اسلام، و از روی انصاف صورت گیرد نه بر اساس شایعات، اتهامات وپیش داوریهای باشد که هیچ ربطی به حقیقت ندارند.